Edremit Güncel Bilgi ve Haber Sitesi

Milliyet.com.tr / ÖZEL - Son 3 gün içinde Türkiye, yoğun bir diplomasi trafiğine ev sahipliği yaptı. 15 Mayıs 2025'te Ankara'da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ile bir araya geldi. Görüşmede, Ukrayna'nın toprak bütünlüğüne verilen destek vurgulandı ve savaşın müzakereler yoluyla sona erdirilmesi için Türkiye'nin arabuluculuk rolü ele alındı. Erdoğan, Türkiye'nin Rusya, Ukrayna ve ABD arasında gerçekleştirilecek olası görüşmelere ev sahipliği yapmaya hazır olduğunu belirtti.

Aynı anda İstanbul'da, Ukrayna ve Rusya heyetleri arasında doğrudan barış görüşmeleri başladı. Ancak, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in görüşmelere katılmaması ve yerine düşük seviyeli bir heyet göndermesi, Ukrayna tarafından eleştirildi.  Zelenskiy, Rusya'nın müzakerelere yeterince ciddi yaklaşmadığını ifade etti. ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ise, anlamlı bir ilerleme kaydedilmesi için Trump ve Putin'in doğrudan görüşmesi gerektiğini belirtti.

ESİR TAKASINDA ANLAŞILDI

Öte yandan İstanbul'da kurulan barış masasında Rusya ve Ukrayna arasında karşılıklı biner kişinin takası konusunda anlaşmaya varıldı.

AB-İRAN NÜKLEER ANLAŞMASI

Ayrıca, İran ile E3 olarak adlandırılan nükleer anlaşmanın Avrupalı tarafları İngiltere, Fransa ve Almanya'nın Dışişleri Bakan Yardımcıları düzeyinde dün İstanbul'da nükleer konulu toplantı gerçekleştirildi.

"SURİYE, İRAN, BELKİ DE YAKIN GELECEKTE GAZZE..."

Kırıkkale Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Merve Suna Özel Özcan ve Çanakkale Onsekiz Mart Üni. Öğr. Üy. Dr. Ufuk Necat Taşçı, Türkiye'de son 3 günde yaşanan yoğun diplomasi trafiğini Milliyet.com.tr'ye değerlendirdi.

- Türkiye'nin arabuluculuk rolü, uluslararası hukuk bağlamında nasıl bir anlam taşıyor?

Doç. Dr. Merve Suna Özel Özcan: Türkiye, son üç gün içinde küresel sistemde önemli bir arabulucu konumuna gelmiştir. Bu süreçte en dikkat çeken unsurlardan biri, Türkiye’nin hem bölgesel hem de küresel çapta devam eden çatışmalar karşısında barış ve istikrara yönelik kararlı tutumudur. Türkiye, bu tutumunu sürdürürken uluslararası hukuka olan güveni pekiştirmekte ve tüm devletleri uluslararası hukuk normlarına uymaya teşvik etmektedir. Bu bağlamda, yalnızca Rusya-Ukrayna savaşı değil, aynı zamanda Suriye’deki istikrar arayışları, İran’ın nükleer programıyla ilgili süregelen müzakereler ve belki de yakın gelecekte Gazze’de barışın sağlanması gibi kritik gelişmelerde de önemli rol oynayabilir.

Türkiye, Rusya-Ukrayna konusunda 2022 yılının başından bu yana taraflar arasında arabuluculuk rolünü üstlenmiştir. Her ne kadar 2022 yılında müzakere masası dağılmış olsa da, Türkiye arabuluculuk rolünden vazgeçmemiştir. Bu süreçte, özellikle tahıl girişimi koridoru kapsamında Türkiye’nin küresel ve bölgesel düzeyde gıda güvenliğini sağlamada önemli bir rol oynadığını gördük. Bu, Türkiye’nin diplomasi ve barışı tesis etme konusundaki kararlılığını gösteren en önemli adımlardan biridir.

TERCİH YİNE TÜRKİYE

Dr. Ufuk Necat Taşçı: 3 seneden fazla bir zaman sonra, Rusya ve Ukrayna heyetlerinin barışı, esir takasını ve ateşkesi müzakere etmek adına tercihi yine Türkiye oldu. 2022’de o dönemki Birleşik Krallık Başbakanı Boris Johnson’ın tam da anlaşmayı iki taraf da imzalayacakken masayı ters çevirmesi sonrasında, on binlerce insan hayatını kaybetti. Boris Johnson ve Avrupalıların dahli sadece can kayıplarına değil, başta Ukrayna, sonra da kendileri adına stratejik, siyasi ve askeri kayıplara da sebep oldu. 2022’de Türkiye’nin Rusya ve Ukrayna’yı bir araya getirdiği ve iki tarafın da anlaştığı hususların artık mümkün olmadığını biliyoruz. Zira Kursk’taki operasyonuyla beraber elindeki kozları daha da artıran Rusya, şu an 2022’nin şartlarını kabul etmeyecektir. Nitekim İstanbul’daki son görüşmelerde Rus tarafının toprak talebinde bulunması söz konusu oldu. Ve bunun baş sorumlusu, Ukrayna’yı desteklediğini iddia eden Avrupalı ülkelerdir. 2022’den çıkarılan derslerin, küresel siyasetteki yeni dengelerin, Trump’ın başkan seçilmesiyle ABD’nin Transatlantik ittifakına dair sorgulamalarının gölgesinde, Türkiye’nin büyük bir insiyatif alarak tekrar masanın ters çevirilmesine müsaade etmek istemediğini görüyoruz. Türkiye bunu, iki tarafla da iyi ilişkilere sahip olabilmiş, aynı zamanda Rusya’nın Kırım’ı kanunsuz şekilde ilhakını tanımamış ve pozisyonunu diğer aktörlerin aksine hiç değiştirmemiş tek ülke olarak yapıyor. Bunun ise Rusya’nın ve bazı diğer aktörlerin çıkarlarına ters de olsa, hem Rusya, hem Ukrayna, hem de uluslararası toplum tarafından takdirle karşılandığını görüyoruz. Türkiye, Suriye’den Libya’ya birçok cephede sorun yaşadığı ABD ve Avrupalı ülkelerden Rusya’ya, İran’a, bütün aktörleri halen kendi topraklarında bir araya getirerek bölgesel ve küresel çatışmaların derinleşmesini engelleyen çok önemli ve saygı duyulan bir aktör haline geldi.

'EŞİT UZAKLIKTAN ZİYADE EŞİT YAKINLIK'

- Türkiye neden Rusya ve Ukrayna arasındaki barış görüşmeleri için en çok tercih edilen ülke oldu?

Doç. Dr. Özcan: Türkiye, barış için en fazla çaba gösteren aktörlerden biri olarak, Rusya-Ukrayna arabuluculuk masasında barışı kuran bir aktör konumundadır ve bu durum dünya siyasetinde de net bir şekilde görülmektedir. Türkiye’nin bu süreçte izlediği politikalar, taraflar arasında eşit uzaklıktan ziyade eşit yakınlık üzerine kuruludur. Bu yaklaşım, Türkiye’nin Ukrayna ile olan ilişkilerini uluslararası hukuk ve toprak bütünlüğü çerçevesinde sürdürürken, savunma sanayii işbirliğini geliştirmesi ve aynı zamanda Rusya’ya uygulanan Batı yaptırımlarına dahil olmayan önemli bir NATO üyesi olarak konumunu koruması ile denge sağlamaktadır. Bu sayede Türkiye, sadece Rusya ve Ukrayna arasında değil, aynı zamanda Rusya’ya yaptırım uygulayan Batılı ülkelerle de işbirliğini sürdüren bir köprü görevi görmektedir.

'SİNYALİ ERDOĞAN İLE TRUMP GÖRÜŞMESİNDE GÖRDÜK'

Türkiye’nin, Rusya-Ukrayna arabuluculuğunun yanı sıra, küresel sistemde ve özellikle Afro-Avrasya coğrafyasındaki çatışma alanlarında da arabulucu olacağına dair sinyali, geçtiğimiz günlerde Cumhurbaşkanı Erdoğan ile ABD Başkanı Trump arasında yapılan görüşmede gördük. Bu görüşme sırasında, Türkiye’nin bölgesel çatışmalarda arabuluculuk ve işbirliğini artırma kapasitesinin ABD tarafından da bir ortak olarak değerlendirildiği Trump tarafından dile getirilmiştir.

TEMEL DİNAMİK BU: TÜRKİYE MASADA DEDİĞİNİN GEREĞİNİ SAHADA DA YAPAR

Dr. Taşçı: Son hafta yaşanan yoğunluğun, dünyanın kördüğüm olmuş tüm krizlerinin merkezinde Türkiye’nin anılmasının, şüphesiz Ankara’nın muarızları tarafından da ikrar edilen diplomatik ahlakı ve güvenilirliği ile ilgili olduğunu görmemek imkansız.

Kurulduğu günden ve Türkiye’nin üyeliğinden beri Ankara’yı türlü ambargolara maruz bırakan NATO’dan, 1960’lardan beri Türkiye’ye karşı yürüttüğü ırkçı politikalarından vazgeçmeyen Avrupalı aktörlere kadar herkes bu hususta mutabık, Ankara’daki Erdoğan-Zelenskiy, İstanbul’daki barış masası, Antalya’daki NATO bakanlar zirvesinin hepsindeki temel dinamik bu; Türkiye ile ilişkiler kötü olsa da, Türkiye’ye güvenilir, Türkiye masada dediğinin gereğini sahada da yapar.

'ABD'Yİ TÜRKİYE'YE MUHTAÇ EDECEK DENKLEM'

- Erdoğan’ın Trump ve Şara görüşmesine telefonla katılması ne anlama geliyor?

Dr. Taşçı: Trump’ın artık gözünü Çin ile gelecekte yaşanacak rekabete çevirmesi, Çin’in ticari, askeri ve siyasi anlamda galebe çaldığı bölgelerde ABD’nin üstünlüğünün risk altında olması, İsrail’in Gazze’deki soykırımı ve Netanyahu’nun başta İsrail’i, akabinde ABD’yi dünya toplumlarından ahlaki olarak izole eden hamleleri, ABD’yi Türkiye’ye muhtaç edecek bir denklemi ortaya çıkardı. Trump’ın son Orta Doğu gezisinde Şara ile görüşmesi, o görüşme esnasında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın telefonla bağlanarak görüşmelere eşlik etmesiyle ortaya çıkan fotoğraf, bunun ispatı. ABD’nin çok memnun olmasa da Orta Doğu’da ve Müslüman coğrafyalarda atması gereken adımlar, Çin’e karşı mücadelesindeki siyasi zemini oluşturabilmek adına önemli.

Dolayısıyla artık siyasetin katılaştığı, devletin başat aktör olarak çok keskin bir şekilde uluslararası ilişkilere dönüş yaptığı bir atmosferdeyiz. Bu bağlamda ABD de dahil hiçbir devlet, ulusal stratejilerine zarar veren diğer ülke liderlerini, silahlı grupları, siyasi, askeri ve sosyolojik anlamda bir karşılığı bulunmayan aktörleri artık umursamayacak. PKK’lı teröristlerin ABD tarafından yalnız bırakılmasını da, Trump’ın Netanyahu ile gerginleşen ilişkilerini de, ABD ve Rusya’nın Ukrayna meselesinde Avrupalı ülkelerden bağımsız şekilde irtibat kurmasını da bu zeminde değerlendirmek gerekiyor. Türkiye ise bu bağlamda hem ABD, hem Rusya, hem Çin, hem de Avrupalı ülkelerin fazlasıyla yanında görmek isteyeceği bir askeri, siyasi, ekonomik ve sosyolojik güç. Bu yoğun haftanın en kısa özeti bence bu.

'TÜRKİYE İLE BİRLİKTE ADIMLAR ATMAYA BAŞLADI'

- Trump’ın Suriye yaptırımlarını kaldırma kararı neden önemliydi?

Doç. Dr. Özcan: Sonrasındaki gelişmelere baktığımızda, Rusya-Ukrayna arabuluculuk masasının kurulma aşamasında, Trump’ın Körfez ülkelerine yaptığı ziyaret esnasında Suriye konusundaki yaptırımları kaldırma kararı aldığını görüyoruz. Hatta Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın telekonferans yöntemiyle katıldığı bir toplantı sırasında bu duyurulmuştur. Suriye’nin normalleşmesi ve istikrara kavuşması yolunda atılan bu adım, oldukça dikkat çekicidir. 8 Aralık 2024 öncesindeki sürece baktığımızda, ABD’nin Suriye’ye yönelik yaklaşımının çok daha sert olduğunu, ancak şimdi Türkiye ile birlikte bölgesel istikrar doğrultusunda adımlar atmaya başladığını görüyoruz.

'O MASAYI KURMAK ÇOK ZORDUR'

- 2022’de kurulan barış masasının önemi neydi?

Doç. Dr. Özcan: Son olarak şunu da belirtmeliyim ki, arabuluculuk pozisyonu, Birleşmiş Milletler'in 33. madde kapsamında düzenlenmiştir ve Türkiye, bunu uluslararası hukuk ve teamüllere uygun bir şekilde yerine getirdiğini her fırsatta göstermektedir. 2022 yılı, bizim açımızdan çok önemli bir süreçti. Çünkü 2022’de kurulan masa, eğer bir barışla sonuçlanmış olsaydı, bugün bölgede bu kadar büyük kayıpların ve acıların yaşanmadığı bir süreçle karşılaşacaktık. Fakat şunu bilmemiz gerekiyor; Arabuluculuk noktasında tarafları bir araya getirmek ve o masayı kurmak çok zordur. Fakat kurulan bir masayı terk edip savaş sürecini başlatmak her zaman kolay oluyor. Tıpkı Rusya-Ukrayna savaşında gördüğümüz gibi. Ne yazık ki günün sonunda kaybeden, bölge halkları ve bölgenin geleceği oluyor. İşte Türkiye, bu konuda insancıl ve barışçıl diplomasi yöntemlerini kullanarak, bölgedeki sorunları çözme ve çok aktörlü bu masayı barış için bir arada tutma konusunda tarafları uzlaştırıcı rolünü net bir şekilde ortaya koyuyor.

'SABOTE EDİLİRSE ÇÖZÜLEMEZ'

Dr. Taşçı: 2022’den beri en büyük esir takası anlaşması yine İstanbul’da yapıldı, Rus ve Ukraynalı liderlerin direkt görüşmesine dair beklentiler ilk kez Türkiye’de somut bir zemin buldu, iki taraf da daha önce dile getirilen Suudi Arabistan gibi örneklerin aksine, Türkiye’yi işaret etti. Dolayısıyla Türkiye’nin dahli ve Türkiye’de yapılan görüşmeler, 2022’deki gibi yeni bir ortak müşterek oluşturulabilmesini sağlayabilecek yegane vesile. Bu kriz Türkiye’de çözülemez ve yine Avrupalı aktörler tarafından sabote edilirse, bir daha başka bir şekilde çözülemez gibi duruyor.