Edremit Güncel Bilgi ve Haber Sitesi

Uzmanlar, güneş sistemimizdeki diğer gezegenlerin, cüce gezegenlerin ve uyduların da mevsimsel döngülere sahip olduğunu, ancak bunların Dünya'da deneyimlediğimizden çok farklı görünebileceğini belirtti.

Diğer gezegenlerin nasıl mevsimlere sahip olduğunu anlamak için, kendi gezegenimizdeki mevsimsel değişiklikleri neyin yönlendirdiğine bakılabilir. Georgia Tech'te astrofizikçi olan Gongjie Li, Dünya'nın dört mevsimi olmasının nedeninin dönüş ekseninin eğik olması olduğunu söyledi. Bu durum, gezegenimizin yaklaşık 23,5 derecelik hafif bir açıyla döndüğü anlamına geliyor.

Arizona Üniversitesi'nde gezegen bilimi profesörü olan Shane Byrne, Dünya Güneş'in bir tarafındayken Kuzey Yarımküre'nin Güneş'e, Güney Yarımküre'nin ise uzağa dönük olduğunu belirtiyor. Gezegenimiz altı ay sonra Güneş'in diğer tarafına geçtiğinde ise, Kuzey Yarımküre uzağa bakıyor.

Mars yaklaşık 25 derecelik bir eksenel eğime sahip. Bu değer Dünya'nın 23,5 derecelik eğimine çok yakın olduğu için, Mars'taki mevsimsel değişim miktarı gezegenimizinkine benziyor.

Byrne, tıpkı Dünya'da olduğu gibi, kış veya yaz mevsiminde olmanıza bağlı olarak kutup bölgelerinde sürekli karanlık ve sürekli gün ışığı olduğunu; daha sonra her yarım yılda bir bu iki durum arasında geçiş yapılabildiğini ifade etti. Ancak ilginç bir şekilde, Mars'ta kışlar su bazlı buz yerine, gezegenin yüzeyinde örümcek benzeri çatlaklar oluşturabilen karbondioksit buzu (veya kuru buz) hakim.

Buna karşılık, güneş sistemimizdeki bazı gezegenlerin eğimleri büyük ölçüde farklıdır ve bu da yıl boyunca daha aşırı değişikliklere yol açıyor. Örneğin, Merkür'ün eğimi yoktur, bu nedenle Byrne "neredeyse hiç mevsimsel değişiklik yok" diyor. Spektrumun diğer ucunda yer alan Uranüs'ün eğimi 90 derecedir, yani kutupları ya tamamen Güneş'e dönüktür ya da hiç dönük değil, bu da mevsimlerin yoğun olduğu anlamına geliyor: Yazlar sürekli yanan güneşin uzun süreli varlığıyla doluyken, kışlar sürekli ürpertici karanlığa gömülüyor.

Ancak mevsimsel değişiklikleri yönlendiren tek faktör eğim değil. Bir gezegenin yörüngesinin şekli de hava durumundaki mevsimsel değişimleri etkileyebilir. Bunun nedeni, gezegenlerin yörüngelerinin mükemmel daireler yerine elips şeklinde olma eğiliminde olması. Sonuç olarak, bazı gezegenler bazen güneşten çok uzakta, diğer zamanlarda ise güneşe çok yakın oluyor. Li, örneğin Merkür'ün basık bir yörüngeye sahip olduğunu ve bunun da mevsimsel değişimlerine katkıda bulunduğunu söyledi. Byrne, Plüton'un da çok eliptik bir yörüngeye sahip olduğunu ve bunun da mevsimsel değişimleri uç noktalara taşıdığını belirtti.

Bu iki faktör (bir gezegenin eğimi ve yörüngesinin şekli) zaman içinde de değişebilir. Mars'taki iklim kayıtlarını inceleyen Byrne, Kızıl Gezegen'deki eğimin her zaman 25 derece olmadığını açıkladı. Aslında, 2018 yılında Earth and Planetary Science Letters dergisinde yayınlanan modeller, Mars'ın eğiminin milyarlarca yıl boyunca 10 ila 40 dereceden fazla değiştiğini gösterdi. Bu da gezegenin yıllık döngüsünde aşırı dalgalanmalara yol açtı.

Byrne, "Yani bugün Dünya'ya benzer olması neredeyse sadece rastgele bir şans" dedi. Li ise "Dünya'da çok şanslıyız, bu dönüş ekseni oldukça istikrarlı" diyor. Bu nedenle, Dünya'nın tüm yörüngesi güneşten uzaklaştıkça veya yaklaştıkça daha geniş iklim bazen değişse de, binlerce yıldır devam eden nispeten istikrarlı mevsimsel döngülerimiz oldu.

Böyle bir istikrarın muhtemelen bildiğimiz yaşamın burada gelişmesine yardımcı olduğunu söyleyen Li ve diğer bilim insanları, şimdi uzak gezegenlerde yaşamın var olup olamayacağını görmek için gezegensel koşulları ve ötegezegenlerdeki mevsimsel değişiklikleri inceliyor. Şimdilik, Dünya'daki ılımlı mevsimsel değişimler ve istikrarlı dönüş eğimlerinin bir benzeri yok gibi görünüyor.